SZKODLIWE SKŁADNIKI W KOSMETYKACH (I NIETYLKO) cz.1 -> Ftalany a ciążą

Chciałam od tego wpisu  rozpocząć cykl postów, które będą dotyczyć szkodliwych składników w kosmetykach i nie tylko, bo wiele z nich stosowanych jest również do produkcji żywności, czy zabawek dla dzieci. Na dzień dzisiejszy zebrałam sobie grupę około 20 takich składników (i ciągle to rośnie), więc czeka nas niezła dawka edukacyjno-naukowych ciekawostek. Nie będę się jednak rozwodzić tu nad konkretnym producentem, marką czy produktem. Wpisy te będą ogólnie mówiły o danym związku chemicznym zawartym w kosmetyku. Będę chciała opisać jaki mają one wpływ na nasze zdrowie a także przedstawię badania naukowe prowadzone nad tymi związkami. 

A więc zaczynamy... 

Inspiracją do napisania tej notki były dla mnie badania grupy naukowców z Uniwersytetu w Seatle. Badanie to miało na celu określenie zależności między spożywanym pokarmem a ilością metabolitów w krwi kobiet ciężarnych. Jednakże zanim opisze te badania i przedstawię ich wyniki chciałabym co nie co opowiedzieć na temat FTALANÓW. 

Czym więc są ftalany i gdzie się znajdują?

Ftalany, czyli sole i estry kwasu ftalowego (posiadającego dwie grupy karboksylowe), są szeroko stosowane już od lat 50 ubiegłego wieku  jako plastyfikatory służące do zmiększczania tworzyw sztucznych, aby te nie łamały się i nie kruszyły. Szczególnie stosowany jest on w produktach PVC, czyli polichlorkach  winylu. Jednakże ftalany nie są trwale połączone z tworzywami sztucznymi, więc po jakimś czasie zauważyć możemy, że nawet miękkie plastiki twardnieją. Jak to się dzieje? Ftalany z czasem ulatniają się z przedmiotów plastikowych i uwalaniją do powietrza, żywności oraz cieczy, zanieczyszczając je. Z łatwością też ich cząsteczki migrują w obrębie danego tworzywa sztucznego. Co więc we ftalanach jest tak atrakcyjnego, że producenci po nie sięgają? Bezbarwne i bezwonne ftalany są nie tylko opłacalne, ale co naistotniejsze są dobrą  domieszką dla elastycznych produktów winylowych. Producenci w jakimś stopniu chcą dogodzić nam konsumentom produkując sprzęty i zabawki o dużej wytrzymałości, elastyczności, odporności na warunki atmosferyczne oraz zdolności do wytrzymywania wysokich temperatur. Każdy z nas konsumentów marzy o dobrym i trwałym produkcie. Niestety firmy wytwarzające te dobra idą na skróty stosując plastyfikatory, które jak się okazuje mają szkodliwy wpływ na nawsze zdrowie i płodność. Ftalany są używane w setkach produktów w naszych domach, szpitalach, samochodach i przedsiębiorstwach, i jak już wspominałam są stosowane ze względu na ich dużą wydajność, trwałość i stabilność. Ftalany są stosowane w kosmetykach i produktach higieny osobistej, w tym perfumach, lakierach do włosów, mydłach, szamponach, lakierach do paznokci i kremach nawilżających skórę. Są one wykorzystywane w produktach konsumenckich, takich jak elastycznego tworzywa sztucznego i zabawki winylowe, zasłony, tapety,  opakowania do przechowywania żywności oraz folii.Ftalany dzieli się na lekkie i ciężkie, co wiąże się z ich masą cząsteczkową. Ftalany ciężkie w swojej cząsteczce zawierają od 7-13 atomów węgla. Ta ilość atomów węgla daje im zwiększoną trwałość i wytrzymałość (na czym bardzo zależy producentom). Przykładem może być ftalan diizononylu ( skrót DINP) stosowany do rozcieńczania organicznych nadtlenków. Najczęściej stosowany jest do produkcji pokryć, farb drukarskich i artystycznych, a także  do przygotowania smarów, klejów i polimerów. Często używa się także ftalanu diizodecylu (DIDP) używanego miedzy innymi do produkcji  plastików, substancji ułatwiających smarowanie oraz w rozpuszczalnikach. Tak więć: są użwyane do produkcji kosmetyków oraz  zabawek dla dzieci, sprzętach elektronicznych  (takich jak komputery osobiste), produktach do pielęgnacji samochodów, środkach owadobójczych i wielu artykułów gospodarstwa domowego, w tym klejach, plastikowych opakowaniach, pojemnikach plastikowych, podłogach, meblach, tapetach, zasłonach i innych rzeczy wykonanych z winylu lub PVC. JAK WIDAĆ SĄ WSZĘDZIE! Niedawno w Chinach zakazano sprzedaży antybiotyków firmy  GlaxoSmithKline  (GSK) ze względu na skażenie leków tym plastyfikatorem. Biologiczno-rozrodczy wpływ tej substancji objawia się  zakłóceniami rozwoju narządów płciowych u męskich płodów jak i skróceniem okresu ciąży. W ślad za Chinami poszedł Tajwan, który  nakazał brytyjskiej grupie farmaceutycznej wycofanie ze sprzedaży Augmentinu. Lek składał się z amoksycyliny i kwasu klawulanowego, jednakże i u niego również wykryto za wysoki poziom ftalanów.

Kto jest narażony na działanie ftalanów?

         Wg  Sheela Sathyanarayana adiunkta w Katedrze Pediatrii na Uniwersytecie w Waszyngtonie  najbardziej narażone na działanie plastyfikatorów są dzieci i niemowlęta. Związane jest to z tym, iż dzieci biorą zabawki do ust. Można byłoby za każdym razem brać dzieciom zabawki, zakazać im ssać ich, ale czy będzie to zgodne z ich biologią? No nie. Odruch ssania jest czymś pożytecznym u dzieci. Rolą rodzica jest, więć kupowanie takich zabawek które są w pełni użyteczne i bezpieczne dla dzieciaków. W 1999 roku  na wniosek amerykańskiej Komisji Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich zakazano producentom zabawek, smoczków, miękkich grzechotek, czy  gryzaki używania do ich produkcji ftalanów. Sprawą ftalanów zajęła się także duńska Komisja zakazujące wprowadzania do obrotu zabawek i artykułów pielęgnacyjnych dla dzieci  do lat trzech, które przeznaczone są do brania do ust.  W ślad za nimi poszły również komisje fińskie, włoskie i francuskie. 

Tak więc drodzy rodzice jeżeli na zabawce będzie, któryś z tych ftalanów: 

• ftalan di-izononylu (DINP), 

• ftalan di(‧-etyloheksylu) (DEHP), 

• ftalan dibutylu (DBP), ftalan di-izodecylu (DIDP),

•  ftalan di-n-oktylu (DNOP) 

•  ftalanbutylobenzylu,  

kategorycznie odradzam jej zakupu. 

 Inną dużą grupą osób narażonych na ekspozycję na ftlany są osoby przebywające w szpitalach i pracujące w drukarniach. Pacjenci dializowani, chorzy na hemofilię, czy osoby poddane transfuzji krwi, narażeni są na kontakt ze sprzętem (rurki, pojemniki), które zawierają ftalany. Osoby pracujące w drukarni natomiast wdychają "ftalanowe powietrze". 

Jednakże, czy tylko dzieci są narażone na szkodliwe działanie ftalanów? Nie!

Ftlany wszędobylskie w powietrzu, wodzie i żywności oddziałuja niekorzystnie rówież na dorosłych. Złatwością przedostają się z opakowań, w których przechowywujemy żywność wprost do jedzenia. Mogą znajdować sie również w butelkach z wodą pitną. Ftalany uważane są za hormonalnie czynne substancje środowiskowe, które oddziaływac mogą na nasz układ hormonalny odyfikując jego działanie (o tym szerzej będzie mowa niebawem).  Naukowcy z Rochester przeprowadzili badania na grupie 134 chłopców. Stwierdzili, że dzieci matek, w krwi których wykryto większe ilości substancji, były bardziej narażone na zmiany w układzie płciowym.  Zaobserwowano zmniejszenie narządów płciowych  oraz przesunięcie ich w kierunku odbytu. Podobne wnioski na podstawie swoich badań wysunęła Maida Galvez, pediatra i dyrektor Mount Sinai Pediatric Environmental Health. Ponad to wg niej istnieje korelacja między ekspozycją na ftalany a częstotliwością zachorowania na astmę, także mają wpływ na przedwczesne dojrzewanie i otyłość wśród dzieci. Natomiast profesor Richard Sharpe z Edynburga stwierdził ,że ftalany mają wpływ na stężenie testosteronu u mężczyzn i kobiet. Wg niego "Testosteron jest absolutnie niezbędny do prawidłowego wytworzenia się wszystkich cech, które odróżniają mężczyzn od kobiet. A dzieje się to jeszcze przed narodzinami." Jednakże nie jest to tylko wpływ na narządy płciowe, ale również na prawidłowy rozwój układu nerwowego. Badania na zwierzętach wykazały, iż odpowiednio duże stężenie ftalanów może powodować nowotwór wątroby i nerek, byłyto jednak badania na zwierzętach.

Jakie są drogi narażenia na ftalany?

Wyróżnia się trzy drogi narażania na ftalany:
1. poprzez spożywanie pokarmów je zawierających
2. wchłanianie
3. wdychanie

POKARMY

Małe dzieci ssą różnego rodzaju smoczki czy zabawki, które dostają do buzi. Najczęściej są jednak one pełne plastyfikatorów. Najlepiej byłoby zakazać dziecku brania czegokolwiek do ust, ale tak nie można gdyż u takich dzieci nawyk ssania jest czymś naturalnym i potrzebnym do prawidłowego rozwoju. Więc my jako rodzice mamy jeden kluczowy obowiązek do spełnienia, kupować zabawki, lub podawać dzieciom do zabawy przedmioty, w których spawdziliśmy, że nie ma plastyfikatorów. Starsze dzieci również są narażone na działanie ftalanów zawartych w ich zabawkach, choć one rzadziej biorą je do buzi, a na pewno bardziej dbają o higienę. Przykładem może być tu glinka plastyczna, które utrwala się w piekarniku czy plastelina. w ich składzie znajdujemy najczęściej PCV. My dorośli również jemy ftalany? Ktoś by mógł powiedzieć, ale my dbamy o higienę, myjemy ręce. No tak, to w sumie oczywiste,ale... Problem polega na tym, że ftalany używane są również do produkcji plastikowych opakowań w których przechowywana jest nasza żywność. A więc jednak choć mimowolnie ZJADAMY FTLANY ;/ . 

WCHŁANIANIE 

Ftalany również bardzo łatwo ulegają wchłanianiu przez nasze powłoki skórne. Można je znaleźć w produktach kosmetycznych czy perfumach. Wklepujemy, masujemy, smarujemy i psikamy i tą oto drogą ftalany bezpośrednio przechodzą do naszego krwiobiegu. Jak już wcześniej mówiłam każde chemikalia, które przedostaną się bezpośredni do naszego krwiobiegu o wiele bardziej będą nam szkodzić, niż te które "zjemy". Dlaczego? Chodzi o to, że w naszym układzie trawiennym ulegną one już częściowemu metabolizmowi (rozłożeniu), więc w układzie krwionośnym będą krążyć już tylko ich metabolity, które nie koniecznie dają efekt biologiczny, ale napewno jako "śmieci" nie są obojętne dla naszego organizmu.
A jak to widzą badania?

W 2002 roku przetestowano 72 kosmetyki, które producenci reklamowali na etykietach jako pozbawione ftalanów. Jednakże badania pokazały, iż są w nich zawarte plastfikatory będące odpowiednikami ftalanów, o tak samo dużej szkodliwości dla organizmu. 

Natomiast badania z 2008 roku pokazały, że największe stężenie falanów jest we krwi i moczu kobiet w okresie rozrodczym. Dlaczego? Może być to związane z tym, iż takie kobiety bardzo często "upiększają się" sięgając po różnego rodzaju środki kosmetyczne. 

Inne badania z 2008 roku przeprowadzone w Journal of Pediatrics przez naukowców z University of Washington w Seattle Children Hospital i University of Rochester, wśród noworodków, dowiodły że większe stężenie ftalanów w moczu było u dzieci, których matki stosowały środki do pielęgnacji zawierające ftalany. 

WDYCHANIE

Głównie mam tu na myśli wdychanie wszelkich dymów i pyłów unoszących się z produktów zawierających winyl (podłogi, siedzenia samochodów, maty do ćwiczeń) 

Jak zminimalizować ekspozycje na ftalany?

POKARMY

1. Kupować pojemniki do przechowywania żywności , które nie zwierają ftalanów, ponieważ te łatwo mogą przedostawać się do żywności.
2. Używaj szkła i stali nierdzewnej zamiast plastiku (pojemniki do przechowywania, szklane butelki do karmienia dzieci [ewentualnie poszukaj plastikowych butelek bez ftalanów czy BPA lub BPS, np.tworzywa sztuczne na bazie kukurydzy tzw. POLIAKTYDY (PLA) 
3. Tworzywa sztuczne wykonane z etylenu  politereftalanu (PET) lub z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE) są bezpieczniejsze niż te wykonane z PCV. ( znak "PET" lub "HDPE" może być umieszczony w dolnej części butelki) 
4. Przy zakupie żywności takiej jak ser czy mięso,które są  zawinięte w folię odkrój lub zetrzyj na tarce pierwszą warstwę. 
5. Nie odgrzewaj żywności w plastikowych opakowaniach w mikrofalówce, ani nie umieszczaj pojemników z tworzywa sztucznego w zmywarce. Wysokie temperatury mogą powodować chemiczne ługowanie z tworzywa sztucznego i wydostawanie z ftalanów. 
6. Zminimalizuj spożywanie pokarmów konserwowanych przez producentów, takich jak  owoce i warzywa.
7.  Unikać używania pokarmów w puszkach przeznaczonych dla niemowląt.

WCHŁANIANIE

1. Używając produktów do pielęgnacji dzieci poszukaj produktów bez ftalanów. Niestety nie zawsze jest to proste,aby zlokalizować je w liście tysięcy składników na etykiecie. Producenci nie są zobowiązani do wpisania na etykiecie konkretnych ftalanów jakie uzyli,  mogą więc być objęte określeniem "zapach". Aby się upownić, można zadzwonić do producenta lub sprawdzić stronie internetowej firmy.
2. Nie poddawaj dziecku do zabawy plasteliny(glinki polimerowej), poszukaj takiej bez ftalanów. Istnieje wiele przepisów na to jak stworzyć własną modelinę :). 
3. Wybierz produkty do higieny osobistej, detergenty i środki czyszcząc, bez ftalanów czy słowa "zapach" na etykiecie. Jak mówiłam producenci nie są zobowiązani do wpisania ich na etykietach. Oczywiście nie wszystkie produkty, które zawierają "zapach" zawierają ftalany, ale nie ma sposobu, aby wiedzieć to napewno czytając etykietę. 

WDYCHANIE

1. Nie kupuj produktów zawierających PVC - polichlorek winylu. Mozesz zastapić je tymi produkowanymi z POLIAKTYDÓW. Gdy już musisz kupić produktplastikowy szukaj takich, które zawierają  polietylen lub polipropylen, są bezpieczniejsze od PCV.
2. Unikaj odświeżaczy powietrza. Większość odświeżaczy powietrza (nawet jeżeli oznaczone jako "wolne od zapachów") zawieraja ftalany. Otwórz okno lub użyj naturalnego odświeżacza powietrza :). Można nawet tworzyć własne po prostu przez dodanie kilku kropli czystego olejku do spryskiwacza wody.
3. Wybieraj zasłony prysznicowe, płaszcze przeciwdeszczowe, meble ogrodowe i materiałów budowlanych bezwinylowe w miarę możliwości. Chemiczne usuwanie chemikaliów z tych produktów wprowadza ftalany do środowiska.
4. Gdy malujesz lub gdy używasz rozpuszczalników rób to w dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Większość farb zawiera DBP (ftalan dibutylu), aby lepiej się farba rozprowadzała po ścianie. Najlepiej szukaj naturlanych farb bez tego składnika.

Ftalany w kosmetykach 

Ftalany jako substancje chemiczne używane  po to, aby zwiększyć elastyczność i miękkość tworzyw sztucznych można znaleźć w ogromnym wachlarzu produktów. W produktach do pielęgnacji ciała są one używane, po to aby pomóc rozsmarować inne substancje zawarte w kremach, produktom płynnym pomaga przeniknąć i zmiększczyć skórę i sprawia również, że zapachy utrzzymują się dłużej.  Ftalany można znaleźć w wielu produktach kosmetycznych i zapachowych, gdzie uzywane są do stabilizacji zapachu, zwiększeniu jego rozprowadzania i zwiększeniu jego wchłaniania. Napotkacie na nie w dezodorantach, lakierach do paznokci (gdzie pomagają zapobiegać tworzeniu się odprysków), lakierach do włosów (głownie ftalan dimetylu, gdzie zapobiega nadmiernej sztywności), perfumach, wodzie koloskiej, dezodorantach, balsamach, kremach, proszkach do prania i płynach dla dzieci.Ze względu na luki w prawie, nie są one np.ujawniane w składzie perfum. 

Biologiczny efekt ekspozycji na ftalany

Wg Maida Galveza, pediatry i dyrektor Mount Sinai Pediatric Environmental Health  w Nowym Jorku badania na zwierzętach sugerują, że ftalany wpływają na spadek liczebnośći urodzonych osobników, wcześniejsze porody i spadek masy urodzeniowej, a także zmniejszoną płodności (niższa produktywność plemników u samców) i zaburzeń w budowie męskich genitaliów. Ograniczenia etyczne nie pozwalają na badania na ludziach, jednakże należy doszukiwać się analogicznego działania tych związków na nasz organizm. Galvez dodaje również, że jak narazie prowadzone są badania nad związkiem ftalanów z astmą, otyłością u dzieci i przedwczesnym dojrzewaniem. Ponadto, ftalany mogą przenikać przez łożysko, więc mogą być przekazywane dziecku w czasie ciąży, kiedy matka jest narażona na ich działanie. I mogą być też przekazywane za pośrednictwem mleka matki, dlatego tak ważne jest, aby dowiedzieć się, jak ograniczyć kontakt z ftalanami w czasie ciąży. PAMIĘTAJMY! Mleko matki jest  najlepszym pokarmem dla niemowląt, więc nie chodzi tu o zaprzestanie karmienia piersią. Ftalany nie są powodem do ograniczenia karmienia piersią, ale są one powodem do tego, aby matki zaczęły czytać etykiety.
Używanie plastyfikatorów zakazane jest w  UE i Kalifornii podczas produkcji zabawek dla dzieci, ale mimo to mogą występować w wielu zapachach, perfumach, dezodorantach czy balsamach. Przyczyniają się do zaburzeń hormonalnych, nowotworów, problemów z nerkami, wątrobą czy płucami. 

Czy ftalany są dla nas zagrożeniem?

Zdania na ten temat są podzielone. Nie dasię ukryć, że głównie negatywny wpływ ftalanów badano na zwierzętach. Na ludziach badania te były nieliczne.  Więc potrzebne są szersze badania w tym temacie Jednakże,,wiadomo iż ftalany jak wszystkie związki endokrynne czynne mają zdolność bioakumulacji. Co to oznacza? Oznacza to, że każde niewielkie nawet stężenie ftalanów jest akumulowane (magazynowane) w naszym organizmie. W momencie kiedy zmagazynowane stężenie w naszym orgznizmie osiągnie wartość wystarczającą do zadziałania, zaczną one w naszym organizmie wywoływać nieporządne efekty. Mogą powodować miedzy innymi wady rozwojowe płodów u kobiet w ciąży.


Zapraszam do przeczytania wcześniejszego postu: Kto to taki EDCs? . 

A na koniec lista przydatnych skrótów ftalanowych

1. DBP (ftalan) 
2. DNOP (di-n-oktylu) 
3. DINP (ftalan diizononylu) 
4. DEP (ftalan dietylu) 
5. BBzP (ftalan benzylu butylu) 
6. DEHP (di 2-ethylhexl ftalan) 
7. DIDP (ftalan diizodecylu) 
8. DnHP (di-n-heksylu, ftalan) 
9. DMP (ftalan dimetylu) 
10. DNOP (di-n-oktylu) 
11. Bisfenol A (BPA) jest inny plastyfikator.